Het schrijven van dialogen

Voor veel schrijvers is het schrijven van een krachtige dialoog een struikelblok. Ben je benieuwd hoe je het schrijven van dialogen kunt verbeteren? Of wil je meedoen aan een dialoogschrijfwedstrijd en kans maken op mooie prijzen? Lees dan hieronder mijn interview met auteur Leonardo Pisano en uitgeefster Inanna van den Berg.

“Als het venijn in de details zit, dan zijn dialogen voor een fictieschrijver een van de venijnigste elementen van zijn verhaal.” Met deze zin opent auteur Leonardo Pisano zijn schrijfboek over dialogen voor fictieschrijvers: Mosterd voor de Maaltijd.

Met deze opening stelt de auteur van het ruim 200 pagina’s tellende schrijfboek gelijk de moeilijkheid van het schrijven van dialogen aan de kaak. Hij komt daarna gelijk ter zake met kennis over het schrijven van krachtige dialogen. Naast technische aspecten –gekoppeld aan praktische, treffende voorbeelden- geeft Mosterd voor de Maaltijd tips & tricks voor het schrijven van realistische, geloofwaardige dialogen. Ook lees je in dit schrijfboek hoe je emoties via dialogen overbrengt aan de lezer.

De timing voor ons interview is niet geheel toevallig: eind november 2018 verschijnt bij uitgeverij Ambilicious de tweede druk van Mosterd voor de Maaltijd. Ter gelegenheid van deze lancering organiseren uitgeefster Inanna van den Berg en Leonardo Pisano een schrijfwedstrijd: Pennen met mosterd.
Doe je ook mee aan deze dialoogschrijfwedstrijd? Uitgeverij Amblicious publiceert de 55 beste inzendingen in een bundel. Met je winnende inzending maak je bovendien kans op leuke prijzen, waaronder een overnachting in Eenrum met een diner in Abrahams mosterdmakerij en diverse schrijflessen. Natuurlijk geeft onze schrijfschool QuaLibri ook een prijs aan een van de winnaars van Pennen met Mosterd: een schrijfles waarbij je de inhoud van de les zelf mag bepalen.
Deze schrijfwedstrijd start op 15 augustus. Op diverse sites, waaronder De Schrijflantaarn, volgt binnenkort de instructie over het insturen van je dialoog.

Hoog tijd om in gesprek te gaan met auteur Leonardo Pisano en oprichtster van uitgeverij Ambilicious, Inanna van den Berg.

Even voorstellen

Leonardo, het lezend publiek kent jou van jouw romans Achter de nevel en Noblesse Oblige. Waar komt het idee vandaan om een non-fictieboek over dialogen te schrijven?

Toen ik met schrijven van korte verhalen begon, bleek me al snel dat dialoogschrijven door veel schrijvers wordt vermeden. De reden is dat het lastig wordt gevonden. Er zijn ook weinig schrijfboeken die hieraan voor toepassing in fictieverhalen aandacht besteden. De literatuur die er is, is gericht op schrijven voor film en theater. Ik maakte veel aantekeningen van vooral Engelstalige blogs en schrijfboeken om voor mezelf een referentiedossier op te bouwen. Nu wil het geval dat ik met collega-schrijvers contacten opbouwde. We lazen elkaars werk en hielpen zo, als de lamme en de blinde, elkaar vooruit. Met enkelen deelde ik mijn dossier en werd ik aangemoedigd hiervan een boekje te maken. Daar ben ik ingetrapt 😊. Het voordeel voor mezelf was dat ik gedwongen werd de aantekeningen te structureren en dieper in de materie te duiken. Dat was voor mij verhelderend en is mijn schrijfkwaliteit ten goede gekomen.

Inanna, Ambilicious startte vier jaar geleden als uitgever van verhalen. Inmiddels is je uitgeverij uitgebreid met een studio en academie. Wat motiveerde jou om Ambilicious te starten en een eerste schrijfboek uit te geven?

Ambilicious, uitgever van verhalen is ontstaan uit passie en liefde voor alles wat met verhalen te maken heeft, in welke vorm dan ook. Dit kan een boek zijn, een film, een strip, een animatie. Bij ons staat het verhaal en haar bedenker, schrijver centraal. Los van genre, thema of onderwerp. Door de warme samenwerking met Leonardo Pisano is het uitgeven van de tweede druk Mosterd voor de Maaltijd een vanzelfsprekendheid.

Op de site van Ambilicious staat ‘Elk verhaal verdient een podium!’ Betekent dit dat jullie alles uitgeven?

Nee en ja. Als een verhaal, manuscript niet uitgeefwaardig is, kijken we wat de meest beste route is om tot het podium te geraken. Een van onze geliefde diensten is RedactiePlus. Dit is een combinatie tussen het redigeren van een tekst en een opleiding ‘schrijven’. Maatwerk passend bij het verhaal en de auteur.

Dialogen

Inanna en Leonardo, jullie lezen veel werk van beginnende en gevorderde schrijvers. Wat is volgens jullie een grote valkuil bij het schrijven van dialogen en wat zien jullie daarin veelvuldig verkeerd gaan?

Inanna: De kracht van een dialoog niet inzetten of juist het tegenovergestelde: een overdaad aan dialoog. De techniek van dialogen is te leren, met heel veel oefening. Het ‘wanneer heeft een dialoog een functie in het verhaal’ is een ander verhaal. Het schrijven van een dialoog is iets heel anders dan het luisteren naar een gesprek. Een argument als: ‘Ja, maar, hij zei dat letterlijk’ schenkt mij een glimlach. Hoogste tijd om Mosterd voor de Maaltijd erbij te halen.

Leonardo: Zelf vind ik dat dialogen tussen personages doorgaans te weinig onderscheidenlijke stemmen hebben. Dat is ook lastig: de stemmen zijn vaak klonen van de schrijver. Ik zie dat ook bij gerenommeerde schrijvers als Renate Dorrestein en Connie Palmen bijvoorbeeld. Dus simpel is dat niet. Stephen King is overigens een meester op dit terrein.
De meest voorkomende onvolkomenheden, die ook door schrijversblogs worden genoemd, hebben we in de vorm van “vaststellingen” gegoten en in Mosterd voor de Maaltijd 2.0 als bijlage opgenomen, inclusief tips en adviezen hoe die onvolkomenheden kunnen worden gerepareerd. Een voorbeeld: “De personages praten niet als echte mensen.”
De stellingen zullen gedurende de looptijd van Pennen met mosterd in wekelijkse blogs worden gepubliceerd op diverse schrijverssites, met natuurlijk tips hoe dat probleem kan worden aangepakt. Deze vorm is mede vanuit de gedachte ontstaan om schrijvers aan te moedigen zich over de drempel van dat duivelse dialoogschrijven te zetten en de kwaliteit van hun dialogen op te krikken.

Leonardo, waarin onderscheidt Mosterd voor de Maaltijd zich van andere boeken of lesstof over dialogen?

Het boek behandelt een keur van onderwerpen vanuit het probleem van de schrijver. Het gaat dieper dan andere boeken die ik ken, en is gelardeerd met veel voorbeelden om de gemaakte punten duidelijk te maken.

Waarom verschijnt er een tweede druk?

De eerste druk is geconcipieerd uit mijn aanvankelijke aantekeningen. Door voortgeschreden inzichten, feedback van schrijvers en relevante onderwerpen die nog niet werden behandeld, vond ik het tijd voor een update. Het resultaat is een verdubbeling van de omvang, met nieuwe onderwerpen als subtekst, de kunst van het vragen stellen, uitgebreidere behandeling van lichaamstaal, en meer.

Leonardo, bij de titel Mosterd voor de Maaltijd denk ik niet gelijk aan het schrijven van dialogen voor fictieschrijvers. Kun je die titel verklaren?

Die titel is lang geleden tot stand gekomen. Ik vond veel dialogen de verkeerde volgorde hebben. Bijvoorbeeld eerst wordt iets gezegd en dan wordt de lichaamstaal geduid. Dat is mosterd na de maaltijd. Door lichaamstaal en de dialoogzin om te draaien krijg je “automatisch” intonatie aan wat er wordt gezegd.

Leonardo, wat zijn volgens jou de kenmerken van een sterke dialoog?

Dialogen dienen eerst en vooral conflict in zich te dragen en dienen in het totale verhaal functioneel te zijn. Ze dienen gedachten van de personages over te brengen aan de lezer via mondelinge communicatie met een of meer personages.
Een dialoog verenigt idealiter drie doelen: (i) verstrekt informatie over de plot of een personage, (ii) diept personages uit en brengt ze en ze tot ontwikkeling, en (iii) laat zien hoe relaties tussen personages zijn.

Een krachtige dialoog drijft niet alleen op schrijftechnieken. Welke andere vaardigheden zijn daar volgens jou ook voor nodig?

Voor elk verhaal heb je fantasie nodig. Voor dialogen komt daar inlevingsvermogen bij. Ken je personage en kruip in zijn huid. Hoe reageert die? Hoe praat die? Hoe steekt-ie in elkaar? Het lastigste is het fenomeen wat in de psychologie bekend staat als zelfprojectie: je laat het personage praten en reageren zoals je zelf zou doen. Het is de kunst om over je eigen schaduw heen te springen – zoals een goed acteur handelt, praat en reageert zoals zijn rol vereist, niet zoals hij zelf zou doen.

Kan iedereen die vaardigheden leren?

Zoals met elke vaardigheid is perfecte beheersing een combinatie van talent, oefening en volharding. Mensen met minder talent kunnen een end komen met oefening en doorzettingsvermogen. Mensen met veel talent kunnen nooit tot wasdom komen als ze dat niet de kans geven te ontkiemen en te laten groeien.

In Mosterd voor de Maaltijd staan talloze tips & tricks voor het schrijven van krachtige dialogen. Maar je toont aan de hand van voorbeelden ook de toegevoegde waarde van dialogen in een verhaal aan. Zo laat je –in onderstaand voorbeeld uit MvdM- de lezer het verschil ervaren tussen informatieverstrekking in een beschrijving en een dialoog.

Het is denk ik voor iedereen duidelijk dat de informatie uit de dialoog krachtiger is dan die in de beschrijving. Kun je voor de volgers op De Schrijflantaarn toelichten waardoor dat komt?

De dialoog trekt de informatie in de actie. Het conflict tussen patiënt en dokter Rupert roept emoties op bij de lezer. Het is een vorm van SHOW, waar in de beschrijving de informatie wordt opgelepeld en de lezer veel minder engageert. Ik wil hier wel kwijt dat Mosterd voor de Maaltijd niet dogmatisch oplegt wat “moet”. Niemand moet iets. Het is bedoeld als een grabbelton van ideeën die een schrijver kan gebruiken naar eigen goeddunken. Je hoeft het ook niet met alles eens te zijn. Dit voorbeeld laat een bepaald effect zien.

Inanna, hoe gaat volgens jou Mosterd voor de Maaltijd schrijvers helpen bij het schrijven van krachtige dialogen?

De uitgebreidheid ervan. Het schrijven van een dialoog wordt vanuit meerdere aanvliegroutes benaderd. OF het nu gaat om de interpunctie, emotie, stemmen, vraagtechnieken de schrijver krijgt een heldere uitleg, gecombineerd met sprekende voorbeelden. Het is meer dan ‘helpen bij het schrijven van krachtige dialogen’, het is een vrijwel compleet naslagwerk voor dialogen. ‘Vrijwel’, omdat niets compleet is.

Schrijfwedstrijd Pennen met mosterd

Leonardo, op 15 augustus gaat de dialoogschrijfwedstrijd Pennen met mosterd van start. Kun je hier alvast iets meer over vertellen?

Pennen met mosterd heeft een tweeledig doel. Ten eerste willen we schrijvers aanmoedigen dialogen te schrijven. De wedstrijd is bewust laagdrempelig opgezet om ook beginnende schrijvers ertoe aan te zetten eens te proberen een dialoog te schrijven.

Ten tweede willen we zo promotie maken voor de nieuwe druk van Mosterd voor de Maaltijd. Door een estafette van schrijversblogs krijgen we verbinding en bereiken we meer mensen die met verhalen schrijven bezig zijn. De blogs verwijzen naar elkaar zodat iedere blog die meedoet naar verwachting meer bezoekers trekt. Win-win, zo is onze gedachte.

Inanna, in onze voorbereiding van dit interview gaf je aan dat een deskundige jury de inzendingen van de dialoogschrijfwedstrijd beoordeelt. Wat is de samenstelling van de jury?

We hebben heel bewust gekozen voor een mix tussen man, vrouw, Nederland, Vlaanderen, schrijver, recensent, docent.

Inanna en Leonardo, wat kunnen de deelnemers aan de schrijfwedstrijd Pennen met mosterd winnen?

Inanna: De 55 beste inzendingen voegen we samen in een ‘Pennen met mosterd’-dialoogbundel.
De winnende deelnemers ontvangen een exemplaar gratis tijdens de prijsuitreiking of tegen verzendkosten.
In de bundel is ook aandacht voor de ervaringen van de juryleden, de blogsites die meedoen, en komen er mosterdrecepten in van onze sponsoren.

Leonardo: We hebben pennengerelateerde prijzen, beschikbaar gesteld door de deelnemende blogsites. Dat is van een gratis schrijfles tot een uur coaching. Daarnaast hebben een aantal mosterdfabrikanten prijzen ter beschikking gesteld. Zelf breng ik een fles Pisano-wijn in (Pisano is een wijngaard in Uruguay) voor het beste verhaal dat uitsluitend uit dialoog bestaat (dus alleen tekst tussen de aanhalingstekens). Al met al zijn er een stuk of twintig prijzen.
Los van de prijzen is het meedoen belangrijker en om dat te benadrukken zullen er enkele prijzen worden verloot onder de inzenders van een dialoogscène die aan de voorwaarden van de wedstrijd voldoet.

Inanna: wanneer en hoe worden de prijswinnaars van Pennen met mosterd bekendgemaakt?

De prijswinnaars krijgen bericht. Ze worden bekend gemaakt tijdens de lancering van Mosterd voor de Maaltijd in Abrahams Mosterdmakerij & Restaurant te Eenrum, en daarna op onze website en via de sociale media publiekelijk gemaakt.

Tot slot

Leonardo, heb jij tot slot nog tips voor de volgers van De Schrijflantaarn voor het schrijven van een krachtige dialoog (voor de schrijfwedstrijd Pennen met mosterd)?

Ik zou zeggen, volg de diverse blogs. Leg ze voor aan collegaschrijvers en verwerk hun feedback om ze nóg beter te maken. Je wint altijd: je dialogen zullen beter worden!

Inanna, wie raad je aan om Mosterd voor de Maaltijd te kopen en waar is het vanaf eind november verkrijgbaar?

Iedereen die een passie voor schrijven heeft!
De reguliere verkoopkanalen en natuurlijk via onze webwinkel.