De essentie van een setting

 

In deel 1 van dit vierluik introduceerden Johan en ik ons credo: Show the essence, tell the story. In dat artikel las je waarom en wanneer je met beeldende details het voorstellingsvermogen en de betrokkenheid van de lezer versterkt.

In dit tweede artikel gaan we in op de essentie van een setting.

Het begrip setting

Er wordt weleens gezegd dat de setting het decor is waartegen je verhaal zich afspeelt. Staan je personages echt met hun rug naar het decor toe? Nee, ze staan met twee benen in een bepaalde tijd, op een bepaald moment, op een bepaalde (geografische) locatie, in een bepaalde entourage onder bepaalde omstandigheden.

Je personages nemen de omstandigheden (setting) waar en deze waarnemingen beïnvloeden je personages: hun gemoedstoestand, gedrag en taalgebruik.

 

Show the essence, tell the story in een setting

Je personages maken altijd onderdeel uit van een setting, waardoor de setting en je personages zich tot elkaar verhouden. In een scène kan een personage zich verhouden tot één, meerdere of alle elementen van de setting (tijdsbeeld, moment, locatie en entourage).

Het uitgangspunt van show the essence, tell the story in een setting is:

Toon in een scène de invloed van settingselementen op je personage.
Vertel de settingselementen die een kleine rol spelen voor je personage.

Tijdsbeeld

Laten we eens teruggaan naar Anna: de 38-jarige vrijgezel met een eigen dierenartspraktijk. In deel 1 hebben we haar in ‘het nu’ gesitueerd, een tijdsbeeld waarin een vrouw op haar leeftijd zonder man en met een eigen bedrijf geen issue is. De sociale status van Anna en het tijdsbeeld verhouden zich dus amper tot elkaar.

Maar wat als we Anna terug flitsen in 1850, het tijdsbeeld waarin de emancipatie in opkomst was? Anna’s sociale status staat dan haaks op de toen heersende overtuiging dat vrouwen achter het aanrecht thuishoren. Vanuit de samenleving is er veel weerstand tegen de verandering, waardoor Anna’s omgeving haar gedrag beïnvloedt: ze gaat op de barricades staan voor haar standpunt of ze houdt zich onder de radar.

Het element tijdsbeeld en Anna’s sociale status verhouden zich nu in grote mate tot elkaar.

Voor de geloofwaardigheid én sfeer van het tijdsbeeld ontkomt de schrijver er niet aan om de setting te showen: de tegenstanders die haar en haar dierenartspraktijk mijden – wat leidt tot een tanende praktijk – het gefluister en scheve blikken op straat, maar ook haar medestanders die haar ondersteunen met bemoedigende woorden.

Het moment

Een verhaal kan een uur, een dag of misschien wel een heel mensenleven bestrijken. Ongeacht de vertelde tijd is het moment van een gebeurtenis nooit willekeurig.

Vraag je als schrijver af hoe je personages zich verhouden tot een bepaald moment (van de dag). Op welk moment kun je je personages het beste uitdiepen en/of hun emotie en de sfeer tonen?

Wanneer de vertelde tijd een uur is waarbinnen het ochtendhumeur van een van de twee personages speelt, kan de schrijver ervoor kiezen om het verhaal zich direct na het ontwaken of in de avond te laten afspelen. Het moment is afhankelijk van hoe de personages zich verhouden tot dat moment en wat de schrijver in een scène wil bereiken: een chagrijnig onmogelijk gesprek in de ochtend versus een rationeel gesprek later op de dag.

Op één dag kan de setting wijzigen: laat je je personages een boswandeling maken in de ochtend of in de avond? De waarneming van de ochtenddauw op de boomtakken is rustgevend en het waarnemen van een donker bos met het schamele licht van de wassende maan is spannend. De locatie én het moment kunnen dus ook een verhaal vertellen: de rustgevende of spannende sfeer van en tussen personages.

In een heel mensenleven of in een selecte periode uit een leven zijn alleen die momenten van belang waarop gebeurtenissen plaatsvinden die essentieel zijn voor de plotontwikkeling.

 

De locatie

Een personage bevindt zich altijd op een specifieke locatie: bijvoorbeeld in Nederland, in de stad Rotterdam, in een bistro aan de kade. Afhankelijk van de context en relevantie schetst een schrijver de hele riedel of zoomt slechts in op de exacte locatie: de bistro.

Stel een personage is depressief. De schrijver kan haar in een scène bijvoorbeeld op een vuilnisbelt of in minimalistische villa aan zee met spierwitte wanden en meubelen situeren, afhankelijk wat hij wil vertellen over haar staat van zijn. Op de vuilnisbelt wordt het donkere gemoed van je personage versterkt, terwijl in de spierwitte villa haar gemoed een groot contrast vormt met haar omgeving.

Locatiebeschrijvingen, zoals die van landschappen en interieurs, geven naast een voorstellingsvermogen ook sfeer aan een verhaal. Niet-functionele beschrijvingen halen het tempo in een verhaal onderuit; focus je dus op de relatie tussen het personage en de locatie. Wat zegt bijvoorbeeld een rommelig of een spik en span huis over een personage? En, wat zijn de parallellen of de verschillen tussen een druilerig landschap en je personage?

 

De entourage

De entourage is de sociale omgeving waarin een personage zich bevindt. Een personage kan die omgeving op afstand waarnemen of actief er aan deelnemen.
Elke sociale omgeving beïnvloedt het gemoed, gedrag en taalgebruik van een personage. Denk bijvoorbeeld aan hoe een personage zich (anders) gedraagt in een gezelschap dat politiek, maatschappelijk betrokken of kerkelijk getint is. En schippert je personage in een bont gezelschap of hoe gedraagt het zich tegenover een individu dat op zijn allergie werkt? Ook in een zakelijke- en privé-omgeving kan een personage zich anders voelen, gedragen en spreken.

 

Mini-schrijfwedstrijd

Johan en ik onderbouwen in de komende vier dagen alle settingselementen met een scène. Onderaan dit artikel volgt morgenavond onze eerste scène: het tijdsbeeld. Na morgenavond volgt elke avond een nieuwe scène over: het moment, de locatie en de entourage.

Nadat we de vier scènes over de separate settingselementen hebben gepubliceerd, organiseren we een mini-schrijfwedstrijd: herschrijf de losse scènes tot één scène waarin meerdere settingselementen zijn verwerkt. De beste ingezonden scène wint een prijs.

Nadere info over deze mini-schrijfwedstrijd volgt eind volgende week.