Omdenken en creatief schrijven

Op mijn werk ontving ik begin dit jaar een scheurkalender: Omdenken. Deze kalender toont met prikkelende teksten waar omdenken over gaat: het aanpassen van het denken in beperkingen naar denken in mogelijkheden. In creatief schrijven geeft zo’n vertellende zin amper een voorstellingsvermogen aan de lezer. Ik licht het daarom toe aan de hand van de onderstaande afbeelding.

We zien twee benaderingen op een niet vol glas: de pessimist noemt het glas half leeg en de optimist noemt datzelfde glas half vol. Omdenken gaat om een derde benadering: waar is de kraan? Ofwel, we accepteren de situatie (het niet volledig gevulde glas) en gaan op zoek naar een creatieve oplossing voor een vol glas.

Je vraagt je misschien af wat omdenken met creatief schrijven te maken heeft. Laat mij jou dan de vraag stellen hoe vaak je tijdens het schrijven van een verhaal beren op de weg ziet, vastloopt in je plot of rondjes blijft draaien in oplossingen doordat één oplossing leidt tot een ander probleem in je plot. Herken je dit? Omdenken biedt jou misschien dan wel een antwoord op je obstakels tijdens het schrijven.

De kracht van omdenken

We zijn geneigd plotproblemen als een ramp te zien, een obstakel dat we zo snel mogelijk moeten oplossen. Wég met die beer op de weg! Met een oude manier van denken ligt het doodschieten van die beer het meest voor de hand. De beer is nu weg, het probleem is opgelost. Maar is het obstakel écht uit de weg geruimd? Misschien. Maar het is ook mogelijk dat het schot is opgemerkt in het nabijgelegen bos. Daar brult een groep beren en verplaatst zich naar de weg, op jouw weg. In dat geval hebben we met de oude manier van denken, met een oplossing die voor de hand ligt, het schrijfprobleem alleen maar erger gemaakt: we zitten nu opgescheept met een hele groep beren!

Met omdenken hoef je het probleem niet weg te werken, maar kun je het probleem juist gebruiken. Hoe dan? Accepteer de groep beren en beschouw die als een lastig obstakel in je verhaal. Neem de tijd en gebruik je creativiteit om een nieuwe mogelijkheid te creëren door het probleem als een kans te benaderen. Probeer daarbij de beperkende gedachte van ja-maar te vermijden door je te richten op: ja-en. Ja, de groep beren maakt onderdeel uit van het verhaal én gaat de hoofdpersoon tegenwerken. Voilà: je hebt het obstakel geaccepteerd én verrijkt met spanning.
Toegegeven; dit is een simpel voorbeeld en er zijn meer oplossingen mogelijk (zie de volgende paragraaf). Ook zijn de schrijfproblemen in een verhaal doorgaans complexer.

Omdenken komt niet vanzelf: het vergt vooral doorzettingsvermogen en een andere manier van kijken naar het probleem. De bedenker van omdenken, Berthold Gunster, komt met 15 strategieën waarmee je een probleem in een mogelijkheid kunt omdenken.

Strategieën voor omdenken

Niet alle 15 strategieën van meneer Gunster lenen zich voor het oplossen van obstakels in creatief schrijven. Ik heb daarom een selectie hieruit gemaakt.

1. Ac­cep­te­ren: aanvaard de wer­ke­lijk­heid zo­als die is en kij­k wat je er­mee kunt.
2. Be­krach­ti­gen: kij­k naar wat er goed gaat en hoe je dat kunt ver­ster­ken.
3. Door­zet­ten: door te vol­har­den, creëer je nieu­we mo­ge­lijk­he­den.
4. Fo­cus­sen: richt je op wat je wél wilt in plaats van wat je níet wilt.
5. Te­rug­den­ken: neem niet het pro­bleem, maar de mo­ge­lijk­heid als start­punt.
6. Eli­mi­ne­ren: stop met wat niet (meer) werkt.
7. Om­ke­ren: ‘reframe’ de si­tu­a­tie en verander een pro­bleem in een mo­ge­lijk­heid.

Je zult zien dat met omdenken een nieuwe wereld voor je opengaat: in je verhaal zie je de beren én de weg!

Voorbeelden

Heb jij een voorbeeld van een creatieve oplossing op een plotprobleem of vraag je je af hoe je een concreet obstakel in je verhaal kunt oplossen? Laat dan hieronder je reactie achter. Ik, en mogelijk ook volgers van de Schrijflantaarn, geven antwoord op jouw reactie.