In deel 1 en deel 2 van krachtige dialogen lees je de informatie over het laten spreken van je personages met hun eigen stem: consistent aan hun sociale (culturele) achtergronden, karakter, drijfveren en handelen in een bepaald tijdsbeeld en setting.

Met die informatie leg je een goede basis voor een krachtige dialoog. Je zou kunnen denken dat met het door-en-door kennen van je hoofdpersonen een dialoog als vanzelf resulteert in een krachtige geloofwaardige dialoog. Die vlieger gaat deels op. Dialogen zijn inderdaad een prachtig instrument om je personages tot leven te brengen, maar primair maken personages in een dialoog iets duidelijk aan de lezer (net als de overige verhaalelementen) om de plot vooruit te helpen.

In deel 3 ga ik daarom in op hoe je in een dialoog een belangrijk gegeven duidelijk overbrengt aan de lezer.

Vage dialogen

“Iets” duidelijk maken is een vaag begrip. En, dat is precies waar de schoen vaak wringt: de schrijver wil in een dialoog teveel vertellen of heeft de kern van de belangrijkste informatie onvoldoende scherp dan wel doorleefd.

Het gevolg? De lezer vraagt zich af hoe de diverse informatie uit de dialoog samenhangt met de plot, waarom die bepaalde details uit de dialoog moet weten en wat wel, niet of minder belangrijk is voor de plot. Dat is jammer, omdat dialogen die disfunctioneel uitwaaieren het leestempo onderuit halen en de plot afzwakken.  

Personages praten niet zomaar. Een gesprek is pas een dialoog wanneer die voor de lezer iets bijdraagt aan de plot:

• het waarnemen en ervaren van de buitenwereld (omgeving, personages, tijdsbeeld)
• het interpreteren van een situatie, thema, conflict of boodschap
• het leren kennen van de belangrijkste personages (waaronder het streven van de hoofdpersoon)
• waarde en gewicht geven aan een situatie en/of aan de personages
• zet een gebeurtenis of conflict in gang
• maakt onderdeel uit van de reeks gebeurtenissen of ontwikkeling personage.

Focus op de over te brengen informatie

Om de beelden in je hoofd en de over te dragen informatie duidelijk aan de lezer over te brengen, kun je je voorafgaand aan het schrijven van een dialoog afvragen wat je exact met een dialoog wilt bereiken om je plot verder te helpen. Beperk je daarbij tot één punt of rangschik de verschillende essentiële punten om orde in de brij van informatie aan te brengen. Zo is het voor de lezer sneller duidelijk wat de zwaartepunten uit de dialoog zijn en wat die moet onthouden voor het vervolg van het verhaal. Bedenk voorts hoe je de belangrijkste informatie uit de dialoog het beste aan de lezer kunt overbrengen (zie hieronder punt 4; een voorbeeld) en op welk punt in het verhaal.

Stel: je wilt duidelijk maken dat het personage Kees opvliegerig van aard is, omdat dit gegeven bepalend is voor de plot. Het zwaartepunt in de dialoog ligt dan op het blootleggen van die karaktertrek. Hoe laat je dat gegeven voor de lezer kernachtig naar voren komen, zodat die daar niet over heen leest?

1. Behandel in één dialoog niet kriskras meerdere belangrijke punten. Houd vast aan je te maken punt en werk daarna je eventuele andere punten in de (lange) dialoog uit.
2. Doseer de details: het merendeel van de details zouden in mijn voorbeeld betrekking op Kees hebben. Wanneer je andere details, zoals details over de omgeving, laat overheersen dan sneeuwt de kern van je te maken punt onder.
3. Maak de rol van de aangever (het personage die de karaktertrek van Kees triggert) niet groter dan die van Kees. Het gaat in deze scène primair over Kees (en niet over het karakter en handelen van de aangever).
4. Plaats je personages in een omgeving en in een situatie waarin je je duidelijk te maken punt voor de lezer versterkt wordt. In het geval van Kees: hij wordt opvliegerig in drukke ruimtes en van tegenwerking. Daarom zou ik Kees in een café plaatsen met een personage dat bekend staat om zijn haantjesgedrag.

Een hoop theorie. Pff, ik weet het. Niet voor niets worden krachtige dialogen door veel schrijvers als lastig ervaren. Ik verwacht dat de volgende en afsluitende blog in deze serie (schrijftechnieken) wat luchtiger is, omdat ik daarin de theorie toelicht aan de hand van voorbeelden.

Ik hoor graag van jou wat jouw schrijfaanpak is voor het schrijven van een dialoog. Hoe zorg jij ervoor dat die kernachtig is? Jouw tips zijn van harte welkom!

Alle hartelijks,

Joanne